در دنیای امروز که علم پزشکی بسیار پیشرفت کرده دیگر همه‌ی دکتران و محققان به خواص گیاهان دارویی کاملاً معتقد هستند و ما در این مقاله قصد داریم با خواص گیاه دارویی زیره آشنا شویم. زیره را دانه‌ای معطر می‌دانند که با چوب کوبیده و مصرف می‌شود و از مهم‌ترین خواص آن می‌توان به ضد نفخ بودن آن اشاره نمود. این گیاه را یک منبع خوب از آهن، منیزیم، پتاسیم، فسفر، مس، روی، کلسیم، منگنز، تیامین، نیاسین و ویتامین B6 می‌دانند و به دلیل وجود همین ویتامین‌های موجود از محبوبیت زیادی برخوردار است.
برگ‌های زیره مانند بوته‌های هویج است و 20 الی 30 سانتی متر رشد می‌کند و ارتفاع آن نیز تقریباً به پنجاه سانتی متر می‌رسد و دارای میوه‌های هلالی شکل با خطوط برجسته می‌باشد که اندازه‌ی آن نیز به دو میلی متر می‌رسد.
پراکنش جغرافیایی گیاه دارویی زیره
طبیعت گیاه دارویی زیره گرم و خشک می‌باشد و به صورت خود رو در کشورهای ایران، افغانستان، مراکش، مصر، هند، ترکیه، ازبکستان، تاجیکستان، مکزیک، شیلی، کوبا و سوریه رشد می‌کند و این کشورها نیز از خواص این گیاه دارویی بهترین استفاده را می‌برند. یکی از کشورهایی که در زمان گذشته گیاه دارویی زیره در آن رشد خوبی داشت اما طی گذشت زمان رشد آن کم شد فلسطین بود که امروز این کشور اغلب به واردات زیره از دیگر کشورها می‌پردازد. در کشور ما ایران مرغوب‌ترین و بهترین زیره در شهرستان سبزوار و کرمان کشت می‌شود و دارای طرفداران زیادی نیز است.
انواع زیره
ادویه‌ی زیره دارای دو مدل زیره سبز با نام علمی Cuminum cyminum و زیره سیاه با نام علمی Carum carvi می‌باشد که زیره سیاه را به نام زیره ایرانی نیز می‌شناسند. جنس، گونه، ترکیبات و نوع اسانس دو مدل زیره با هم متفاوت هستند و همین تفاوت باعث می‌شود اثرات دارویی هر کدام در برخی موارد با هم متفاوت عمل کند و همین باعث خواهد شد که مقدار مصرف هر کدام با دیگری فرق می‌کند. این تفاوت ترکیبات این دو زیره باعث شده است هر کدام از بوی متفاوتی داشته باشد و همچنین اغلب از زیره سیاه در آشپزی و بیشتر غذاها استفاده می‌شود و ما در ادامه به تفکیک خواص هر کدام را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
فواید زیره سیاه
زیره سیاه یا زیره کوهی دارای طبیعت بسیار گرم و خشکی می‌باشد و از مهم‌ترین خواص آن می‌توان به رفع درد معده، ضد کرم، ضد تشنج، زیاد کننده‌ی شیر، قاعده آور، مقوی معده، معرق، هضم کننده، قابض، بر طرف کردن سوء هاضمه، نفخ شکم اشاره نمود که هر کدام از این موارد برای اکثریت جامعه می‌تواند مفید واقع شود. در کودکان نیز عرق یا روغن گیاه دارویی زیره می‌تواند دل پیچه را رفع کند و به درمان آن سرعت بخشد.
لازم به ذکر است بگوییم دم کردن یک قاشق مرباخوری گیاه دارویی زیره در نیم لیتر آب جوش می‌تواند کمک کننده به رفع بی اشتهایی، باد یا درد روده، تنبلی اعمال گوارشی نیز کمک کند و به درمان آن سرعت زیادی ببخشد. زیره سیاه که دارای ارزش غذایی بسیار بالایی می‌باشد در اغلب کشورها از بیشترین استفاده برخوردار است و می‌تواند در اختلالات تنفسی، بی خوابی، کم خونی، درمان سرماخوردگی و… بسیار تأثیر گذار واقع شود.
فواید زیره سبز
اغلب از زیره سبز به شکل پودری استفاده می‌شود و بیشترین استفاده‌ی آن را می‌توان در طعم دهنده به محصولات غذایی و تجاری مشاهده نمود البته این ادویه تا به امروز به عنوان یک ادویه غیر رسمی و خوراکی شناخته می‌شود که در برخی افراد نیز اثرات حساسیت مشاهده شده است. از عرق این گیاه در مزه دار کردن دسرها، چاشنی‌ها و نوشیدنی‌ها نیز استفاده می‌شود و همچنین برای معطر کردن انواع کرم‌ها، عطر و لوسیون ها نیز از زیره سبز استفاده می‌شود.
از دیگر خواص مهم زیره سبز نیز می‌توان به بی حس کننده، ضد درد و التهاب، ضد تومور، ضد باروری، ضد صفرا، ضد باکتری و سم، ادرار آور، قارچ کش، التیام دهنده زخم و تقویت کننده‌ی رحم اشاره نمود. گفته می‌شود اگر گیاه زیره همراه نبات مصرف شود باعث افزایش اسپرم در آقایان خواهد شد و قوای جنسی را تا حد زیادی قوت خواهد بخشید زیرا غنی از پتاسیم و روی می‌باشد.
عوارض گیاه دارویی زیره
به طور کلی هر دارویی چه گیاهی و چه شیمیایی بیش از حد تعادل مصرف شود باعث اثرات منفی خواهد شد و می‌تواند بر عکس روی بدن عمل کند؛ اما چند مورد از عوارض گیاه دارویی زیره که با مصرف بیش از حد اتفاق خواهد افتاد را شرح خواهیم داد.
آسیب‌های کبدی و کلیوی: همانطور که به آن اشاره نمودیم دانه‌های زیره دارای روغن می‌باشد و مصرف بیش از اندازه‌ی آن در طولانی مدت می‌تواند باعث آسیب‌های کبدی و کلیوی شود و به افرادی که از مشکلات کبدی و کلیوی رنج می‌برند توصیه می‌شود حتماً قبل از مصرف این گیاه دارویی با پزشک خود مشورت نمایند.
خطرات سقط جنین: از دیگر عوارض مصرف بیش از اندازه‌ی گیاه دارویی زیره سقط جنین یا زایمان زودرس برای خانم‌های باردار می‌باشد و توصیه می‌شود خانم‌های باردار در اندازه‌های خیلی کم از این گیاه استفاده نمایند تا به جنین آسیبی وارد نشود.
خون ریزی بیش از حد: همانطور که به آن اشاره نمودیم یکی از فواید گیاه دارویی زیره تنظیم کننده قاعدگی در زنان می‌باشد اما مصرف بیش از حد آن و همچنین مصرف آن در مدت قاعدگی می‌تواند خون ریزی را تا حد زیادی افزایش دهد و آسیب زننده عمل نماید به همین جهت توصیه می‌شود که با احتیاط و در مقادیر کم مصرف شود.
کاهش قند خون: گیاه دارویی زیره می‌تواند برای افرادی که از بیماری دیابت رنج می‌برند بسیار مضر باشد زیرا قند خون را به سرعت و تا حد زیادی کاهش می‌دهد اما افراد دیابتی باید همیشه میزان قند خونشان کنترل شود و از یه حدی پایین‌تر نرود و دچار نوسان نشود به همین دلیل توصیه می‌شود افرادی که بیماری دیابت دارند از گیاه زیره استفاده نکنند یا در صورت مصرف حتماً حد اعتدال را رعایت کنند.
ایجاد حساسیت: دیده شده در برخی افراد مصرف بیش از حد زیره باعث آلرژی و حساسیت‌هایی همچون خارش پوست شده است و توصیه می‌شود افرادی که دارای پوست‌های حساس هستند کمتر از زیره استفاده ننمایند.
